W Muzeum Narodowym w Warszawie na bardzo ciekawej, monograficznej wystawie czasowej pn. „Józef Chełmoński” byliśmy w dniach 5 i 8 listopada 2024 r.
Józef Chełmoński (1849-1914) to jeden z najważniejszych polskich malarzy XIX wieku. Obejrzeliśmy 120 obrazów, a także rysunki i szkice tego artysty. Zgromadzono wiele legendarnych obrazów, które weszły do kanonu sztuki. Pochodzą one z wielu polskich muzeów, m.in. Poznania i Krakowa, a także z prywatnych zbiorów w Polsce i zagranicą.

Chełmoński to malarz, który szukał połączeń między sztuką a naturą, miłośnik roślin i zwierząt (szczególnie koni i psów). Przez większą część życia związany był z Mazowszem. Dzieciństwo spędził na wsi, wielokrotnie podróżował do Ukrainy, gdzie miał rodzinę. Jako realista miał fotograficzną pamięć i doskonale rozwinięty zmysł obserwacji (dzięki wymagającemu nauczycielowi Wojciechowi Gersonowi).
Przez jakiś czas malarz przebywał w Monachium, doskonaląc swój warsztat, później wynajmował z przyjaciółmi (m.in. St. Witkiewiczem i A. Chmielowskim) pracownię w Hotelu Europejskim i studiował w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie. Zniechęcony brakiem zainteresowania jego pracami w kraju, wyjechał w 1875 roku do Paryża, gdzie tworzył przez 12 lat. Jego pełne dynamiki i brawury obrazy ze scenami z życia polskiej i ukraińskiej wsi cieszyły się (szczególnie w pierwszych latach pobytu) dużym uznaniem kolekcjonerów w Europie i USA. Chełmoński przez jakiś czas dostawał wiele zleceń, przez co wykańczał obrazy z coraz mniejszą dokładnością. Ponadto tworzone płótna były coraz bardziej odtwórcze i nie dawały mu artystycznej satysfakcji. Później zamówień i pieniędzy było coraz mniej. Malarz postanowił wrócić do kraju.
Po powrocie na Mazowsze artysta osiadł we wsi Kuklówka blisko Grodziska. W atmosferze skandalu rozwiódł się ze swoją żoną Marią. Jego najmłodsza córka Wanda, odtrącona przez malarza przypuszczającego, że nie był jej biologicznym ojcem, została malarką, ukończyła historię sztuki na Sorbonie i osiągnęła sukcesy na polu artystycznym.
W kraju głównym motywem twórczości Chełmońskiego stał się nastrojowy pejzaż. Czasem pojawiają się anonimowi mieszkańcy wsi, ptaki i zwierzęta gospodarskie. Obrazy Chełmońskiego cechuje wspaniałe wyczucie pory dnia i roku, efektów światła i rodzajów pogody. Ostanie lata malarza, spędzone w Kuklówce, naznaczone były samotnością, smutkiem i głęboką wiarą w Boga.
Wystawa zorganizowana przez Muzeum Narodowe w 110-tą rocznicę śmierci wybitnego artysty spełniła oczekiwania słuchaczy naszego Uniwersytetu. Wspaniały przewodnik, z elokwencją i dużą znajomością życia i twórczości malarza, przybliżył nam zarówno czasy w których żył, jak i postać Józefa Chełmońskiego.

Opracowała Ewa Wasińska