Dzień 9 maja 2023 r., w którym odbył się nasz kolejny  spacer po Warszawie, był ciepły i słoneczny. Spotkaliśmy się o godz. 12.15 przed bazyliką katedralną  pw. św. Michała Archanioła i św. Floriana, zwyczajowo katedra praska św. Floriana. Nasza grupa była tym razem wyjątkowo liczna, co wiązało się z trudnościami z przemieszczaniem się po wąskich ulicach Pragi i słyszeniem słów przewodniczki. Spacer poprowadziła jak zawsze pani Elżbieta Zatorowska.  Stara Praga jest częścią dzielnicy Praga-Północ, której prawa miejskie nadał w 1648 r. król Władysław IV Waza. W 1791 r. Praga została przyłączona do Warszawy. Jej zabudowa w znaczącej części przetrwała II wojnę.

Zwiedzanie rozpoczęliśmy właśnie od katedry. Została ona wzniesiona w latach 1888-1904 wg projektu Józefa Piusa Dziekońskiego w stylu neogotyckim. Była ostatnim i najbardziej udanym dziełem tego znanego architekta obiektów sakralnych. Kościół został wysadzony w powietrze we wrześniu 1944 r. przez wycofujących się Niemców. W 1972 r. zakończono odbudowę kościoła. W 2005 r. przed katedrą odsłonięto pomnik ks. Ignacego Skorupki dłuta Andrzeja Renesa. W czasie kiedy biskupem praskim był Sławoj Leszek Głódź, w posadzkę świątyni wmurowano rozetę z jego herbem, imieniem i nazwiskiem. W 2022 r., podczas remontu bazyliki, dane tego hierarchy tuszującego pedofilię zostały usunięte z podłogi kościoła. W bazylice znajduje się m.in. popiersie i relikwiarz bł. Ignacego Kłopotowskiego, wiele tablic pamiątkowych, kaplica Matki Boskiej Loretańskiej.

Następnym odwiedzonym przez nas obiektem był budynek dawnej Komory Wodnej. Klasycystyczny budynek został wybudowany w 1824 r. wg projektu Antonia Corazziego i był miejscem poboru opłat za przejazd przez most łyżwowy łączący ulice Bednarską i Brukową (teraz I. Kłopotowskiego). Przestał pełnić swoją funkcję w 1864 r. po oddaniu do użytku pierwszego stałego stalowego mostu Kierbedzia. Obecnie mieści się tam Urząd Stanu Cywilnego dzielnicy Praga-Północ. W latach sześćdziesiątych wzniesiono w pobliżu znane osiedle Panieńska.

Ponieważ byliśmy już nad Wisłą więc udaliśmy się na miejsce, gdzie budowana jest pierwsza pieszo-rowerowa kładka przez rzekę. Będzie to stalowy most o długości ponad 450 metrów. Planowany termin oddania inwestycji to wiosna 2024 r. Przeprawa przybliży Pragę do centrum, łącząc rewitalizowane obszary prawobrzeżnej Warszawy z Bulwarami Wiślanymi.

Dalsze kroki naszego spaceru skierowaliśmy ku monumentalnemu pomnikowi Kościuszkowców. Upamiętnia on zakończone niepowodzeniem próby niesienia pomocy powstaniu warszawskiemu przez żołnierzy 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki. Pomnik został odsłonięty 17 stycznia 1985 r. i nazywany jest żartobliwie przez mieszkańców „pięć piw proszę”. Wokół pomnika realizowany jest projekt nowoczesnego osiedla na ok. 40 tys. mieszkańców pn. Port Praski. Mają tu być zachowane relikty dawnej zabudowy, aby utrzymać klimat historycznej Pragi, a także powstawać nowoczesne mieszkania, lokale gastronomiczne i usługowe, hotele i biurowce. Niedawno zakończono budowę śluzy, która ma zapewnić stały poziom wody w kanałach. W XIX wieku w tym regionie miasta odbywały się targi bydła i świń. Działała również prężnie rzeźnia praska, której działalność, ze względu na uciążliwość dla najbliższego otoczenia, była stopniowo wygaszana. Dziś jedyną pamiątką po rzeźni pozostała nazwa ulicy – Krowia.

Idąc dalej w kierunku ulicy Targowej minęliśmy budynki w których mieściły się:

– Wojewódzki Urząd Bezpieczeństwa Publicznego (tutaj w latach 1944-1956 NKWD i UB więziło i zamordowało kilkuset polskich patriotów). Przed wojną był tu żydowski dom akademicki dla 300 studentów, a obecnie mieści się hotel policyjny,

– szkoła, ochronka i przytułek dla dzieci żydowskich (od 1954 r. jest tu Teatr Lalek „Baj”),

– mykwa (rytualna łaźnia żydowska) obecnie Społeczne Liceum Ogólnokształcące im. Jacka Kuronia.

Przechodziliśmy również obok miejsca na którym od 1836 r. była murowana synagoga (róg ulic Jagiellońskiej i Kłopotowskiego). Synagoga przetrwała wojnę, lecz na początku lat 60. budynek wyburzono. Teraz jest tu niewielka górka porośnięta trawą.

Na dłużej zatrzymaliśmy się przy mosiężnym pomniku Praskiej Kapeli Podwórkowej. Pomysłodawcą monumentu był arcybiskup Sławoj Leszek Głódź. Pomnik jest również autorstwa Andrzeja Renesa i składa się z pięciu grających na różnych instrumentach postaci. Odsłonięto go we wrześniu 2006 r. Pierwotnie po wysłaniu SMS-a można było wysłuchać jednej ze 100 piosenek, w tym okupacyjnych i warszawskich.

Zwiedzając Pragę Północ nie sposób nie wspomnieć o wielce zasłużonej dla tej dzielnicy postaci; jest nią Julian Różycki (1834-1919), niezapomniany „Król Pragi”. Ten warszawski farmaceuta, właściciel kilku aptek, inwestor i działacz społeczny był opiekunem ochronek, szkół, przedszkoli, ogródka jordanowskiego, partycypował w kosztach budowy Szpitala Praskiego, wąskotorowej kolejki dojazdowej Warszawa-Marki-Radzymin, był również fundatorem i współzałożycielem gimnazjum męskiego (dzisiejsze LO im. Władysława IV), a także założycielem kultowego bazaru Różyckiego, zwyczajowo zwanego Różycem, otwartego oficjalnie w 1882 r. (na terenie posesji Różyckiego) między ulicami Targową, Ząbkowską i Brzeską.

Nasz spacer po starej Pradze zakończyliśmy na ulicy Targowej, która jest osią dzielnicy i przy której znajduje się m.in. Muzeum Pragi, bazar Różyckiego, budynek byłej Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowej i dworzec PKP Warszawa Wileńska.

Opracowała Ewa Wasińska