Pierwszy spacer po Warszawie w br. odbył się w pięknym słonecznym dniu 03.04.2025 r. W licznym gronie (blisko pięćdziesięcioro słuchaczy naszego UTW) odwiedziliśmy wiele ciekawych miejsc. Niestety nasza duża frekwencja i brak nagłośnienia utrudniały słyszenie pani przewodnik Elżbiety Zatorowskiej, co frustrowało dużą część spacerowiczów.
Zbiórka naszej grupy przy placu na Rozdrożu, który jest placem gwiaździstym, pozwoliła pani przewodnik uzmysłowić nam, że w Warszawie w XVIII wieku powstały także, na wzór paryskich, inne place gwiaździste: Unii Lubelskiej, Zbawiciela, Trzech Krzyży, Konstytucji i Politechniki. Zainicjował ich powstanie król Stanisław August Poniatowski.
Zwiedzanie rozpoczęliśmy od budynków dawnego szpitala Ujazdowskiego (najstarszy i największy szpital wojskowy w Polsce), wybudowanego jeszcze przez Rosjan. Zachowały się trzy pawilony, w których mieściły się oddziały: interny, chirurgii i psychiatrii. Odwiedziliśmy również dziedziniec odbudowanego po wojnie Zamku Ujazdowskiego i podziwialiśmy ze skarpy piękny widok na 700 metrowy Kanał Piaseczyński. Pamiątkowy kamień w okolicach Zamku wskazuje, że Jazdów to było miejsce, w którym rozpoczęło się tworzenie naszego miasta. W tych okolicach stał przed wiekami drewniany pałac królowej Bony. Tu miał miejsce pierwszy spektakl „Odprawy posłów greckich” Jana Kochanowskiego (wystawiony z okazji ślubu Anny Jagiellonki ze Stefanem Batorym). Obecnie znajduje się tu teatr oraz kawiarnia i restauracja. Przeszliśmy do pomnika Wojciecha Korfantego polskiego przywódcy narodowego Górnego Śląska (na rogu ulicy Agrykoli i alej Ujazdowskich).
Następnie udaliśmy się w kierunku biegnącej do placu Unii Lubelskiej alei Szucha. Jan Christian Szuch był niemieckim architektem i ogrodnikiem działającym w Warszawie od 1775 r. Pracował między innymi dla księżnej Izabeli Lubomirskiej, hrabiego Jerzego Mniszcha i króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Przebudował ogrody Łazienek Królewskich i zaprojektował ogród w Wilanowie, projektował również osie architektoniczne w postaci placów gwiaździstych, a także założył pierwszą w Polsce szkółkę drzew owocowych.
Aleja została przeprowadzona ok. 1773 r. jako jeden z elementów Osi Stanisławowskiej. Po 1944 r. aleja J Ch Szucha zachowała niemal kompletną zabudowę, gdyż była w centrum niemieckiej dzielnicy policyjnej. Mieszkali tam wyłącznie Niemcy. Stanowi ona teraz przykład zespołu luksusowych realizacji architektonicznych z różnych okresów. Obecnie mieści się tu wiele ważnych instytucji: Ministerstwo Edukacji i Nauki (dawna siedziba Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego), Ministerstwo Spraw Zagranicznych (dawniej Gmach Najwyższej Izby Kontroli), Trybunał Konstytucyjny (przed wojną kasyno oficerskie), pałacyk Nuncjatury Stolicy Apostolskiej w Polsce (wybudowany na miejscu Automobilklubu Polskiego), a także Ambasady Ukrainy i Słowenii.
W budynku przy al. Szucha 25 w czasie wojny mieściła się siedziba hitlerowskiej policji bezpieczeństwa na Warszawę i dystrykt warszawski. W jego podziemiach znajdowało się więzienie śledcze zbrodniczego gestapo. W 1952 roku dla upamiętnienia tysięcy przetrzymywanych, torturowanych i zakatowanych więźniów utworzono muzeum – Mauzoleum Walki i Męczeństwa.
Na chwilę zajrzeliśmy na ulicę Litewską, której nazwa pochodzi od stacjonującego tu w okresie zaborów rosyjskiego Litewskiego Pułku piechoty i której zabudowa w większości przetrwała II wojnę światową. Mieści się tam od 1948 r., w przebudowanej hali dawnej ujeżdżalni konnej, Teatr Syrena, Ambasada Słowacji i szpital dziecięcy.
Plac Unii Lubelskiej, do którego dotarliśmy, zwany był kiedyś rondem Mokotowskim, i otoczony w XVIII w. okopami Lubomirskiego, które miały za zadanie ochronę ludności Warszawy przed zarazami. Wzniesiono tu klasycystyczne rogatki zaprojektowane przez Jakuba Kubickiego. Poprowadzono też w XIX w. pierwszą linię tramwaju konnego i zbudowano stację wąskotorowej kolejki dojazdowej. Na placu odsłonięto w 1932 r. pomnik Lotnika, zniszczony przez Niemców w 1944 r. (obecnie kopia na rondzie u zbiegu ulic Żwirki i Wigury i Raszyńskiej). Na początku XX w. plac zaczął być zabudowywany wysokimi kamienicami. W trakcie i po powstaniu warszawskim część kamienic została spalona, a po wojnie odbudowana. W 1962 r. wzniesiono na placu Unii sławny pawilon handlowy „Supersam”, który został zburzony w 2006 r. Nie istnieje już również od wielu lat kultowe kino Moskwa.
Rozstaliśmy się przy Centrum Weterana Działań Poza Granicami Państwa przy ul. Puławskiej i stojącym obok Pomniku Żołnierzy Poległych w Wojskowych Misjach i Zagranicznych Operacjach Wojskowych. 123 polskich żołnierzy i pracowników wojska zmarłych na misjach symbolizują także tabliczki na Ścianie Pamięci.
Opracowała Ewa Wasińska
