W stosunkowo ładny dzień 14 listopada 2022 r. odbyliśmy w licznym gronie kolejny spacer, tym razem po warszawskim Powiślu. Poprowadziła go jak zwykle Pani Elżbieta Zatorowska.
Powiśle jest osiedlem w dzielnicy Śródmieście. W XIX wieku było jedną z głównych dzielnic przemysłowych Warszawy. Zamieszkiwali ją również rybacy i piaskarze wydobywający piasek z Wisły. W okresie międzywojennym Powiśle było jedną z najuboższych dzielnic. Jak większość Stolicy, zostało zniszczone przez okupantów podczas wojny i po stłumieniu powstania warszawskiego. Po wojnie sukcesywnie odbudowywano dzielnicę. Obecnie stare piękne kamienice i ciekawe bloki sąsiadują z nowoczesnymi apartementowcami. Przez Powiśle przebiega Wisłostrada i Trasa Łazienkowska, jest tu też przystanek kolejowy Warszawa Powiśle i II linia warszawskiego metra.
Zwiedzanie tej części Warszawy rozpoczęliśmy od pomnika Syreny znajdującego się przy ul. Wybrzeże Kościuszkowskie nieopodal bulwarów wiślanych, w pobliżu mostu Świętokrzyskiego. Pomnik autorstwa Ludwiki Nitschowej powstał z inicjatywy prezydenta miasta Stefana Starzyńskiego. Pierwotna koncepcja 20. metrowego monumentu, wykonanego z zielonego szkła przedstawiającego postać Syreny ustawioną na filarze pośrodku Wisły, okazała się zbyt kosztowna i trudna do realizacji. Ostatecznie 6. metrowy monument ustawiono nad brzegiem rzeki. Praca nad rzeźbą trwała od jesieni 1936 r. do początku 1937 r. Do pomnika Syreny pozowała (w pozycji klęczącej trzymając w prawej ręce miecz) studentka etnografii UW Krystyna Krahelska, była to kuzynka przyjaciółki rzeźbiarki. Krystyna Krahelska ps. „Danuta” była poetką, harcerką, pielęgniarką, żołnierką Armii Krajowej i uczestniczką powstania warszawskiego, w którym poległa. Najbardziej znaną piosenkę „Hej chłopcy, bagnet na broń” napisała w styczniu 1943 r. dla żołnierzy „Baszty”. Stała się ona najpopularniejszą piosenką żołnierską Polski Walczącej i powstania warszawskiego. Po wojnie wydano dwa zbiory jej wierszy i piosenek.
Pomnik Syreny został ustawiony nad Wisłą w kwietniu 1939 r. i miał upamiętniać herb Warszawy. Podczas okupacji niemieckiej pomnik Syreny (także pomnik małej Syrenki) nie znalazł się na liście przeznaczonych do rozbiórki. Nie został również zniszczony po upadku powstania warszawskiego. Pomnik był jednak uszkodzony i w 1949 r., bez zdejmowania rzeźby z cokołu, załatano 35 drobnych przestrzelin Syreny.
W 1985 r. w pobliżu pomnika wzniesiono most saperski zwany mostem Syreny. W 2000 r. został on zastąpiony stałym mostem Świętokrzyskim. Również nieopodal pomnika znajdują się wydobyte z Wisły i zabezpieczone fragmenty mostów przedwojennej Warszawy, z których nie ocalał ani jeden.
Następnie, spacerem po bulwarach wiślanych, obok działającego od listopada 2010 r. Centrum Nauki Kopernik i Muzeum Sztuki Nowoczesnej, które otworzyło przestrzeń wystawienniczą w 2017 r., udaliśmy się na ulicę Dobrą do Biblioteki Uniwersyteckiej. Po drodze mogliśmy obserwować powstającą kolejną przeprawę przez Wisłę. Jest to pierwsza w mieście ścieżka pieszo-rowerowa, która połączy ul. Karową w Śródmieściu z ul. Okrzei na Pradze Północ. Planowane zakończenie budowy przypada na kwiecień 2023 r.
Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie to biblioteka utworzona przy Królewskim Uniwersytecie Warszawskim w 1816 r. Od 15 grudnia 1999 r. BUW funkcjonuje na Powiślu. W 2004 r. przed wejściem do budynku ustawiono, pomalowany na różowo, przeniesiony z dawnego gmachu przy Krakowskim Przedmieściu fragment stalowej konstrukcji – XIX wieczny ruszt biblioteczny. Jest on symbolicznym łącznikiem między przeszłością a współczesnością. Do dyspozycji czytelnicy mają 5,5 mln książek, a dziennie bibliotekę odwiedza ok. 3,5 tys. osób. Na dachu Biblioteki Uniwersyteckiej jest jeden z najpiękniejszych i największych ogrodów dachowych w Europie. Autorem ciekawej, wielokrotnie nagradzanej architektury budynku jest Marek Budzyński. Zaprojektował on również Gmach Sądu Najwyższego przy pl. Krasińskich w Warszawie.
Naprzeciwko Biblioteki wybudowano piękny, nowoczesny gmach Wydziału Lingwistyki.
Kolejnym bardzo atrakcyjnym punktem do którego dotarliśmy jest Elektrownia Powiśle. Nieistniejąca obecnie elektrownia uruchomiona została w 1904 r. i znana była jako Elektrownia Warszawska i Elektrownia Miejska. Elektrownia została zbudowana jako prywatna, a w 1937 r. została przejęta przez Zarząd Miasta Warszawy. Działała z przerwami w okresie II wojny światowej do września 1944 r. Ponownie uruchomiona w kwietniu 1945 r. została zamknięta na początku lat 90. Elektrownia wpisana jest do rejestru zabytków. Teren Elektrowni został sprzedany irlandzkiej spółce developerskiej, która w północnej części kompleksu zbudowała zespół apartamentowców. Część południowa zachowanych budynków została zaadaptowana na potrzeby otwartego w maju 2020 r. kompleksu handlowo-usługowo-restauracyjnego o tej samej nazwie. Projekt opracowała pracownia APA Wojciechowski Architekci. Elektrownia Powiśle jako najlepszy zaadaptowany zabytkowy budynek na świecie otrzymała główną nagrodę w prestiżowym konkursie MIPIM Awards 2021 i nagrodę Prezydenta m.st. Warszawy. Ponad 100-letnie budynki zostały przystosowane do nowych funkcji w ścisłej współpracy z konserwatorem zabytków, w sposób zachowujący ich oryginalne bryły oraz fasady, które zostały poddane starannym zabiegom konserwacyjnym i naprawom. Wspaniale przenikają się tu historia i innowacja tworząc nową ikonę miasta. Powstała niezwykle popularna atrakcja dla Warszawiaków oraz odwiedzających stolicę turystów z kraju i zagranicy.
Uczestniczki naszej kolejnej wspólnej wyprawy po Warszawie były bardzo zadowolone z poznania nowych, niezwykle ciekawych atrakcji naszego Miasta, które cały czas zaskakuje nawet jego stałych mieszkańców.
Opracowała Ewa Wasińska
